تعقل در آسمانها (قرآن)خداوند در آیات قرآن، اهل عقل و خرد را به تعقل درباره آسمانها دعوت کرده است. ۱ - تعقل در ملکوت آسمانهاتعقل در ملکوت آسمانها، از راه‌هاى شناخت حقّانيّت سخنان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و قرآن: «أَوَلَمْ يَتَفَكَّرُواْ مَا بِصَاحِبِهِم مِّن جِنَّةٍ ... • أَوَلَمْ يَنظُرُواْ فِي مَلَكُوتِ السَّمَاوَاتِ ... فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَهُ يُؤْمِنُونَ؛آيا آنها فكر نكردند كه همنشينشان (پيامبر) هيچگونه آثاري از جنون ندارد (پس چگونه چنين نسبت ناروائي به او مي‌دهند؟)... آيا آنها در حکومت و نظام آسمانها (از روي دقت و عبرت) نظر نيفكندند؟ (و آيا در اين نيز انديشه نكردند) ... به كدام سخن بعد از آن ايمان خواهند آورد؟» ۲ - تعقل در آفرینش آسمانهالزوم تعقل در آفرینش آسمانها: ۱. «أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللّهَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ بِالْحقِّ ...؛آيا نديدي كه خداوند آسمانها و زمين را به حق آفريده....» ۲. «وَلَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا ...؛آيا كافران نديدند كه آسمانها و زمين به هم پيوسته بودند و ما آنها را از يكديگر باز كرديم ؟....» ۳. «أَفَلَمْ يَرَوْا إِلَى مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُم مِّنَ السَّمَاءِ ...؛آيا به آنچه پيش رو و پشت سر آنان از آسمان قرار دارد نگاه نكردند (تا به قدرت خدا بر همه چيز واقف شوند) ....» ۴. «أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ ...؛آآيا آنها نمي‌دانند خداوندي كه آسمانها را آفريده....» ۵. «أَفَلَمْ يَنظُرُوا إِلَى السَّمَاء فَوْقَهُمْ كَيْفَ بَنَيْنَاهَا وَزَيَّنَّاهَا وَمَا لَهَا مِن فُرُوجٍ؛آيا آنها به آسماني كه بالاي سرشان است نگاه نكردند كه چگونه ما آنرا بنا كرده ايم ؟ و چگونه به وسيله ستارگان زينت بخشيده ايم ؟ و هيچ شكاف و ناموزوني در آن نيست!» ۶. «أَلَمْ تَرَوْا كَيْفَ خَلَقَ اللَّهُ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا؛آيا نمي‌دانيد چگونه خداوند هفت آسمان را يكي بالاي ديگري آفريده ؟» ۷. «أَفَلَا يَنظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ • وَإِلَى السَّمَاء كَيْفَ رُفِعَتْ؛ آيا آنها به شتر نمي‌نگرند چگونه آفريده شده ؟و به آسمان نگاه نمي‌كنند كه چگونه بر پا شده ؟» ۲.۱ - آثار تعقل در آفرینش آسمانهاآثار تعقل در آفرینش آسمانها عبارت است از:۲.۱.۱ - خداشناسینگرش دقيق به آفرينش آسمانها، راهى براى شناخت آفريدگار جهان: ۱. «أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللّهَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ بِالْحقِّ ...؛آيا نديدي كه خداوند آسمانها و زمين را به حق آفريده....» ۲. «وَلَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا ...؛آيا كافران نديدند كه آسمانها و زمين به هم پيوسته بودند و ما آنها را از يكديگر باز كرديم ؟....» ۳. «أَفَلَمْ يَرَوْا إِلَى مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُم مِّنَ السَّمَاءِ ...؛آيا به آنچه پيش رو و پشت سر آنان از آسمان قرار دارد نگاه نكردند (تا به قدرت خدا بر همه چيز واقف شوند) ....» ۴. «أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ ...؛آيا آنها نمي‌دانند خداوندي كه آسمانها را آفريده....» ۵. «أَفَلَمْ يَنظُرُوا إِلَى السَّمَاء فَوْقَهُمْ كَيْفَ بَنَيْنَاهَا وَزَيَّنَّاهَا وَمَا لَهَا مِن فُرُوجٍ؛آيا آنها به آسماني كه بالاي سرشان است نگاه نكردند كه چگونه ما آنرا بنا كرده ايم ؟ و چگونه به وسيله ستارگان زينت بخشيده ايم ؟ و هيچ شكاف و ناموزوني در آن نيست!» ۶. «أَلَمْ تَرَوْا كَيْفَ خَلَقَ اللَّهُ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا؛آيا نمي‌دانيد چگونه خداوند هفت آسمان را يكي بالاي ديگري آفريده ؟» ۲.۱.۲ - خداشناسی برای خردمندانتعقل در آفرينش آسمانها از راه‌هاى خداشناسی براى اهل خرد: ۱. «إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ ... وَمَا أَنزَلَ اللّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِن مَّاء ... لآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ؛در آفرينش آسمانها ... و آبي كه خداوند از آسمان نازل كرده... نشانه هائي است (از ذات پاك خدا و يگانگي او) براي مردمي كه عقل دارند و مي‌انديشند. » ۲. «إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ ... لآيَاتٍ لِّأُوْلِي الألْبَابِ • ... وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ ... رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذا بَاطِلًا ...؛ مسلما در آفرينش آسمانها ... نشانه هاي (روشني) براي صاحبان خرد و عقل است. ... و در اسرار آفرينش آسمانها مي‌انديشند...، (و مي‌گويند) بار الها اين را بيهوده نيافريده‌اي....» ۲.۱.۳ - پی بردن به قدرت خداتعقل در آفرينش آسمانها، سبب پى بردن به قدرت خداوند و احياى مردگان: «أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَمْ يَعْيَ بِخَلْقِهِنَّ بِقَادِرٍ عَلَى أَنْ يُحْيِيَ الْمَوْتَى بَلَى إِنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ؛آيا آنها نمي‌دانند خداوندي كه آسمانها و زمين را آفريده، و از آفرينش آنها ناتوان نشده قادر است مردگان را زنده كند؟ آري او بر هر چيز تواناست.» ۲.۱.۴ - اقرار به هدفمندی آفرینشپى بردن و اقرار خردمندان به هدف داراى آفرينش آسمانها پس از اندیشه در آن: «الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذا بَاطِلًا ...؛ همانها كه خدا را در حال ایستادن و نشستن و آنگاه كه بر پهلو خوابيده اند، ياد مي‌كنند، و در اسرار آفرينش آسمانها و زمين مي‌انديشند، (و مي‌گويند) بار الها اين را بيهوده نيافريده‌اي....» ۲.۲ - دعوت برای تعقل در آفرینشدعوت خداوند از مردم براى تعقل در آفرينش آسمانها جهت پى بردن به هدفمندى آن: «أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللّهَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ بِالْحقِّ ...؛آيا نديدي كه خداوند آسمانها و زمين را به حق آفريده....» ۳ - تعقل نشانه‌های خدا در آسماناعراضکنندگان از تعقل نشانه‌هاى خدا در آسمانها، مورد توبیخ خدا: ۱. «أَوَلَمْ يَنظُرُواْ فِي مَلَكُوتِ السَّمَاوَاتِ ... وَأَنْ عَسَى أَن يَكُونَ قَدِ اقْتَرَبَ أَجَلُهُمْ فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَهُ يُؤْمِنُونَ؛آيا آنها در حكومت و نظام آسمانها ... (از روي دقت و عبرت) نظر نيفكندند؟ (و آيا در اين نيز انديشه نكردند كه) شايد پايان زندگي آنها نزديك شده باشد (اگر به اين كتاب آسماني روشن ايمان نياورند) به كدام سخن بعد از آن ايمان خواهند آورد؟» ۲. «وَكَأَيِّن مِّن آيَةٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ يَمُرُّونَ عَلَيْهَا وَهُمْ عَنْهَا مُعْرِضُونَ؛و چه بسيار نشانه اي (از خدا) در آسمانها و زمین وجود دارد كه آنها از كنارش مي‌گذرند و از آن روي مي‌گردانند!» ۴ - پانویس
۵ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱، ص۳۳۶، برگرفته از مقاله «تعقل در آسمانها». رده‌های این صفحه : آسمان | موضوعات قرآنی
|